Geplaatst op

De gezondheidssituatie in de Jordaan (tussen 1811 en 1958)

Zondag, 25 juni, 15.00-17.00 uur

Aanwezig zijn Angelique Janssens, projectleider van Dood in Amsterdam, en haar collega Sanne Muurling. Beiden maken deel uit van het team onderzoekers van de Radboud Universiteit dat met opzienbarende onderzoeksresultaten nieuw licht werpt op de levenscondities van Amsterdammers.

Nieuw is dat deze groep het voor elkaar kreeg dat het Stadsarchief een omvangrijk archief over doodsoorzaken in Amsterdam (1854 – 1940) liet scannen en online zetten. Zo werd opeens ontzettend veel informatie over de gezondheidssituatie van Amsterdammers tussen 1853 en 1940 toegankelijk, ook die van de bewoners van de Jordaan.

Angelique Janssens vertelt over dit project. En zij en collega-onderzoeker Muurling, zullen door ons verzamelde gegevens van gezinnen in de Noord Jordaan duiden. Het betreft gezinnen die leefden tussen 1811 en 1958, en patiënten van Alletta Jacobs geweest hadden kunnen zijn toen zij op het adres Tichelstraat 40 een ‘armenpraktijk’ had. De patiënten van Jacobs waren vrouwen en kinderen, daarom verzamelden wij over hen gegevens.

Meer informatie over dit project in Nijmegen vindt u op de website Dood in Amsterdam

In Het Parool van zaterdag 17 juni 2023 stond op p. 15 over dit project aan de Radbouduniversiteit een groot artikel.

Dr. Aletta Jacobs, ca 1880. Foto: J.H. Egenberger, Groninger Archieven
Dr. Aletta Jacobs, ca 1880. Foto: J.H. Egenberger, Groninger Archieven

Gedurende veertien jaar hield dr. Aletta Jacobs (1854–1929), de eerste afgestudeerde vrouwelijke arts in Nederland, kosteloos spreekuur voor vrouwen en kinderen. Het eerste spreekuur op het adres Tichelstraat 40 zal op dinsdag 8 april 1890 zijn geweest.

Alette Jacobs
De Werkmansbode, 5 april 1890. Advertentie consultatiebureau Aletta Jacobs
Wijde Gang, Willemsstraat vrnl: nr. 58 en 60. Foto: Het Leven, 1912, no. 17
Wijde Gang, Willemsstraat vrnl: nr. 58 en 60. Foto: Het Leven, 1912, no. 1

Jacobs ging ook op huisbezoek. Omdat destijds zo’n 82% van haar patiënten aan gangen woonde, begaf zij zich in ‘het netwerk van gangen en dwarsgangen’ achter de gevelwand.

Op deze tochten nam zij Hélène Mercier (1839-1910) mee, die deze wereld nooit had betreden. Deze ging zich daarop inzetten voor de verbetering van de volkshuisvesting.

Jacobs werkte mee aan de Arbeidsenquette van 1887 en gaf voorlichting over voorbehoedsmiddelen en de oorzaken van kindersterfte.

Wij zijn benieuwd naar de kritische ondersteunende commentaren van Angelique Janssens en naar haar adviezen voor verder onderzoek.

Kaartjes kopen
Geplaatst op

Aletta Jacobs, Tichelstraat 40

Gedurende veertien jaar hield dr. Aletta Jacobs (1854–1929) kosteloos spreekuur voor vrouwen en kinderen. Wie waren haar patiënten? Prof. dr. Angélique Janssens van de Radbouduniversiteit vertelt over haar eigen onderzoek ziektegeschiedenissen in Amsterdam en interpreteert de door ons verzamelde gegevens over de gezondheidssituatie uit Jacobs’ tijd en plaatst die in context.

Het eerste spreekuur op het adres Tichelstraat 40 zal op dinsdag 8 april 1890 zijn geweest. Jacobs ging ook op huisbezoek. Omdat destijds zo’n 82% van haar patiënten aan gangen woonde, begaf zij zich in ‘het netwerk van gangen en dwarsgangen’ achter de gevelwand. Op deze tochten nam zij Hélène Mercier (1839-1910) mee, die deze wereld nooit had betreden. Deze ging zich daarop inzetten voor de verbetering van de volkshuisvesting. Jacobs werkte mee aan de Arbeidsenquette van 1887 en gaf voorlichting over voorbehoedsmiddelen en de oorzaken van kindersterfte.

Prof. dr. Angélique Janssens van de Radbouduniversiteit, leidt onderzoeksprojecten naar Doodsoorzaken in Amsterdam (1854 – 1940). Janssens zal vertellen over haar onderzoek en de door ons verzamelde gegevens over de gezondheidssituatie uit Jacobs’ tijd interpreteren en in context plaatsen.

Geplaatst op

Van polderlandschap tot stadswijk de Jordaan

Jaap Evert Abrahamse zal bestaande visies over de ontstaansgeschiedenis van onze wijk samenvatten. Daarbij formuleert hij vragen voor vervolgonderzoek, mede aan de hand van het manuscript De Jordaan (1968) van J.Z. Kannegieter (1892–1979).

Abrahamse is oud-Jordaanbewoner en schreef het boek De grote Uitleg van Amsterdam. Stadsontwikkeling in de zeventiende eeuw (2010), een standaardwerk over de stadsontwikkeling in de Gouden Eeuw, toen ook de Jordaan ontstond.

Werktekening Gangenproject 2014-2015.Detail uit kaart Balthasar Florisz, 1625. Ingekleurd zijn de gangen aan de Noordzijde van de Willemsstraat, destijds de Goudsbloemgracht
Werktekening Gangenproject 2014-2015. Detail uit kaart Balthasar Florisz, 1625. (Het Zuiden is aan de bovenzijde, de noordzijde aan de onderzijde.) Ingekleurd zijn de gangen aan de noordzijde van de Willemsstraat, destijds de Goudsbloemgracht
Reconstructie plattegrond: Het Klooster, Willemsstraat 94-108

Mieke Krijger verricht onderzoek naar gangen, bijvoorbeeld naar De JordaensGangh, Lindengracht 82-84 en Het Klooster, Willemsstraat 94-108.
Documenten over de ontstaansgeschiedenis van de laatste gang transcribeert mevrouw M. Vulsma-Kappers.

 

Al tijdens het onderzoek voor Het Gangenproject – Willemsstraat 22-110 ontstond de gedachte dat in het polderlandschap paden waren geweest die haaks stonden op de sloten en leidden naar de verspreid op de weren aanwezige tuinen, lijnbanen en ‘timmerages’ (woonhuizen, herbergen). Opmerkelijk is dat ambachtslieden rond 1609 percelen kochten met het beding daarop ‘een padt’ aan te leggen. Doorgaans bouwden zij zelf aan dat ‘padt’ een pand en bewoonden dat.
Zo zullen stedenbouwkundige ensembles van gangen binnenplaatsjes en aangrenzende bebouwing zijn ontstaan, de voor de Jordaan zo kenmerkende forten.

Wij zijn benieuwd naar de mening van Abrahamsen over de gedachten of dit type onderzoek goede inzichten geeft in de ontstaansgeschiedenis van de wijk.

Het manuscript van Kannegieter is gedigitaliseerd door een werkgroep van het Jordaan Museum. Het e-boek kost € 17,50 en is te bestellen via info@jordaanmuseum.nl

Geplaatst op

Oral-History: Tante Riek Volkers-Van der hoek

Riek Volkers - Van der Hoek, een opmerkelijke verhalenverteller
Foto Theo Veenboer

Riek Volkers-Van der Hoek (1897-1993) groeide op in de kelderwoning Driehoekstraat 24. Zij vertelde over de offers die werden gebracht tijdens de havenstaking in 1903 – haar vader was havenarbeider èn stakingsleider. Opgenomen zijn ook de verhalen over Volkers’ eerste dienstje, over het tulen mutsje, over het lot van alleenstaande moeders, over kindersterfte en over oproeren.

Anne van Delft organiseerde in de roerige jaren tachtig van de vorige eeuw verhalenhalenfestivals. Hoe indrukwekkend die waren blijkt uit krantenartikelen over Verhalen van water, werk en leven (1988).

Tijdens deze voorstelling vertelden havenarbeiders  over hun werk, baaien kielen en ‘Peru-zalf’ om rauwe schouders mee in te smeren. Tante Riek Volkers trad daar ook op. Zij vertelde met een actuele urgentie over haar leven, over honderd jaar arbeidersstrijd.

Anne van Delft doet verslag over deze voorstelling, over de geluiden en de verhalen in onze stad.
Daarnaast worden filmfragmenten getoond van interviews die Mieke Krijger met Volkers maakte.
Herman Volkers haalt herinneringen op aan zijn grootmoeder aan de hand van foto’s uit het familiearchief en over het leven van haar kinderen en kleinkinderen.

Kaartjes kopen

 

Geplaatst op

Verzet

Lijst Jan de Vries, Gevallen Kameraden
  • Sinds 2013 organiseert Stichting Jordaanmuseum in samenwerking met het 4 en 5 mei comité Amsterdam bijeenkomsten in het kader van Huizen van verzet, Open Joodse huizen en Vrijheids-maaltijden. Tijdens deze bijeenkomsten zijn onderwerpen besproken die voor geschiedschrijving van de Jordaan van groot belang zijn. In vier jaar tijd werden veel verhalen verteld over onderduik, verraad en verzet.
    De ouders en grootouders van journalist Max Arian zijn meteen na de razzias door Papavoine, die een groentewinkel had op de hoek Elandsstraat/ Hazenstraat, gehuisvest in de Elandsstraat.
    De sinti-familie Weis eerde in 2016 hun onderduikfamilie De Oude. De familie De Oude was destijds een uitgebreide familie die op verschillende adressen in de Vinkenstraat woonde. Tiny, Greet en Griet de Oude, nakomelingen van de familie De Oude waren aanwezig.
Lijst: Jan de Vries (transcriptie)

Lees verder

Geplaatst op

Onderduik

Onderduik

Kosjer Schafthuis, De Eerste Aanleg, Elandsgracht 106

 

Rebekka Oppenheijm-de Vries, staand in de deuropening, is vermoord in Auschwitz. Naast haar ‘meneer Boeken’. Daarnaast haar twee kleindochters: Saartje links en Rebecca rechts, die de  verschrikkingen overleefden.
Journalist Max Arian is de zoon van Rebecca Witteboom (rechts). Max en zijn moeder konden onderduiken in Limburg.De werkdag  van Rebekka (Bekka) Oppenheijm-de Vries begon om 4.00 uur in de ochtend, tegelijk met de aan de Marnixstraat grenzende groente- en fruitmarkt. ‘Christenklanten’ kwamen vooral op de vrijdagen, vis halen.
Rebecca woonde  achter de winkel en haar dochter, schoonzoon en hun twee kinderen Saartje en Rebecca Witteboon op 1-h.In samenwerking met Max Arian en zijn nicht Marjon de Klijn organiseerde het Jordaan Museum in 2013 in café De Eland een herdenkingsbijeenkomst met aansluitend een wandeling.
Max Arian vertelde dat Hein Papavoine, die een groentewinkel had op de hoek Elandsstraat 121/ Hazenstraat, meteen na de eerste razzia met zijn handkar naar de familie Oppenheim in Weesperstraat ging. Hein zei: ‘Ik laat jullie niet weghalen.’ Papavoine heeft de familie ondergebracht op Elandsstraat 100, bg en 100, 2h.
Max Arian: ‘Hein Papavoine heeft ons gered, en dat deed hij samen met caféhouder Leurink (destijds exploitant van wat nu café Saarein is).

Lees verder

Geplaatst op

Gastenboek Jordaanmuseum

Museumwoning, Palmstraat 92A

oktober 2015 – 31 december 2016

Van de vele reactie die bezoekers in het gastenboek schreven maakte Karel Schorer, gepensioneerd danser en choreograaf, op verzoek van het Jordaanmuseum een selectie.

U leest hoe betrokken en goed de sfeer was in het pand waarin het Jordaanmuseum 14 maanden lang was gehuisvest. En wat de tentoonstellingen en presentaties daar teweeg brachten.

 

9 januari 2016
Leuk om een indruk te krijgen van de woonruimte in de Jordaan. Hopend dat er een blijvend Jordaanmuseum zal komen. De geschiedenis van de Jordaan mag niet verloren gaan.
Kittie Hofboer, Amstelveen
9 april 2016
Ik zing in het Zwanenkoor maar door de verhalen van Lottie van Sloten die zij zelf voorlas is de Jordaan nog meer dichtbij gekomen.
Felix Poort

 

9 april 2016

Dank je wel Mieke voor alle mooie projecten, een optie misschien een luisterboek.

Kittie Hofboer

 

 

 

4 mei 2016

Indrukwekkende bijeenkomst over “vergeten” slachtoffers.

 

5 mei 2016

Samen met Grietje en Greetje de Oude naar de Palmstraat naar de Sinti-familie die daar waren i.v.m. onderduiken in de Vinkenstraat 55 bij de familie de Oude.

Tinny de Oude

 

5 mei 2016

Voor ons onderduikster in de oorlog in de Vinkenstraat en haar nakomelingen en was dit een prachtige dag, met mooie ontmoetingen. Bedankt.

Galit Brassem. Weiss en moeder Zanna

 

6 mei 2016

Op nr. 91, tegenover dit museum, woonde Joes Kloppenburg die in de Voetboogstraat is doodgeslagen door een dronken man.

Fam. Kloppenburg, vader

 

6 & 7 mei: Gangenwandelingen in de Jordaan. Ver. Ons Amsterdam 17 mei 2016

Het zou een gemis zijn als het Jordaan museum verloren gaat. Van geschiedenis moeten wij leren, dus laat het voortbestaan!

Ricky van Dalen

 

27 mei 2016

Wat een leuk museum en de samenwerking met de Theo Thijssen school heeft een leuke tentoonstelling opgeleverd. Zeker voor herhaling vatbaar.

Brigitte en Edwin

19 juni

Een inspirende, prachtige tentoonstelling. Ik was heel nieuwsgierig wat nu voor kinderen hun liefste, mooiste plekje in de Jordaan is.

Anna Adema

 

2 juli 2016

Sprankelende intieme voorstelling met Dorine van der Klei. Mooie wisselwerking met de presentator. Topchemie.

Jaap van Riemsdijk

 

3 juli

Mooi initiatief om op deze manier de cultuur van de Jordaan te bewaren. De mooiste foto vonden wij van Keet.

Roos en Ivo

 

21 augustus

Ik denk dat het heel belangrijk is dat deze ontzettend interessante historie bewaard blijft en dat bezoekers hierover geïnformeerd worden. Dit museum moet een permanente basis krijgen!

Andre Kruger en Joan McCanthy-Kruger

 

Het Jordaan museum moet blijven! Een heel belangrijk verhaal over de buurt, de geschiedenis van de stad. Meer mensen moeten dit zien.

Caroline Wouters

 

17 september

Wat bijzonder om de foto’s van mijn vader, Hans Gilberg, hier te zien op deze tentoonstelling. Ik ben bijzonder trots op de manier van fotograferen, zo natuurlijk en met prachtige lichtval.

Karla de Boer-Gilberg

 

Als kleindochter van Hans Gilberg is het bijzonder om deze expositie te zien. Het maakt me heel trots en ik ben erg blij met deze expositie van zijn foto’s.

Lisette de Beijnes-de Boer

 

Wat een mooie foto’s, ze hangen hier prima en vertellen een leuk verhaal over de bewoners van de Jordaan.

Marjo Witkamp

 

Het Jordaanmuseum moet blijven! Een heel belangrijk verhaal over de buurt, de geschiedenis van de stad, het land. Dit draagt bij aan een goed beeld – belangrijk dat meer mensen dit blijven zien.

Caroline Wouters

 

Fraai werk aan de tentoonstelling van de foto’s van Hans Gilberg. Misschien is het mogelijk om in de toekomst nog meer tentoonstellingen te maken in een leuk “nieuw”pand.

Gerard Groppen

 

Prachtig museumpje, de Jordaan waardig! Interessante combinatie van fototentoonstelling en bezoekmogelijkheid van een Jordaanwoning. Het souterrain is verassend van sfeer. Dit moet blijven!

Ton de Vries

 

25 september

Wat een mooie expositie!

Wat een mooi museum!

Dat mag nooit verloren gaan… zoals de lepel…breipot.

J.C.P. Luut

 

2 oktober 2016

Goede initiatieven die het leven verrijken moeten gesteund worden en niet tegen gewerkt. Ik hoop dat dit museum wordt voortgezet, want een bezoek is meer dan de moeite waard.

Riet van den Burg

 

23 oktober 2016

Een prachtig klein museum met een groot historisch belang ….

Linx en Nina

 

11 november 2016

Uit interesse gezocht naar een museum over de Jordaan en kwamen hier terecht. Zeer interessante gastvrouw met haar verhalen. Voor een rijke historie moet een museum blijven.

Jaap en Alize

 

26 november 2016

Bless the Jordaan and keep it vital. Dankejwels

Marie Root, Montana USA

 

3 december 2016

Dit museum geeft een soort heimwee gevoel. Jammer dat jullie hier weg moeten. Succes met het voorzetten.

Tineke

 

13 december 2016

Wat ontzettend leuk om naar vroeger te kijken. De roots van mijn moeder liggen in de Jordaan en de verhalen die Mieke vertelt zijn vol herinneringen van liefde, armoede, gezelligheid en saamhorigheid. Ik hoor ze graag. Zo mooi dat er wat mee gedaan wordt en niet vergeten worden.

Bertie Geldhoff en Rina Geldhoff- Bertelkamp

 

Een authentiekere plek kun je niet vinden eigenlijk. Een gestript gelikt museum kan niet tippen aan het Jordaangevoel dat dit museum op deze plek biedt. Ik begrijp niet dat er wel geld was voor nieuwe stoepen, een speelplaats op de Palmgracht (6 miljoen) en geen geld om dit museum te behouden (1/2 miljoen). Hoop op een doorstart.

Maayke van den Berg

 

 

 

© Stichting Jordaanmuseum

Geplaatst op

Extra Tijding van ARGUS

Argus. Humoristisch en satirisch weekblad

Voorpagina Argus, humoristisch en satyriek weekblad (1886).
Collectie Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, te  Amsterdam

Transcriptie voorpagina:

Naar wij gelooven is de zoogenaamde opstand voor goed gedaan, en zal men na den dag van morgen wanneer de slachtoffers van deze treurige zaak zullen begraven zijn, er niet meer over spreken. Onderstaand vindt men de namen der dooden: Lees verder “Extra Tijding van ARGUS”

Geplaatst op

Krijgt Koos een ‘smoel’?

Een prentbriefkaart die militair Koos schreef, kort vóór het uitbreken van het Aardappeloproer (1917)

Op de hierbij afgebeelde prentbriefkaart dragen de in Amsterdam gemobiliseerde militairen een ratjetoe van kleding. Een militair houdt een geweer vast dat in de Rijks Artillerie Inrichting Hembrug is gemaakt. De kaart zal in 1915 of begin 1916 zijn gemaakt omdat de militairen zich nog vredig kunnen laten portretteren tussen de bevolking.

Een prentbriefkaart die militair Koos schreef, kort vóór het uitbreken van het Aardappeloproer (1917)
Militairen kort vóór het uitbreken van het Aardappeloproer (1917) Prentbriefkaart Jordaanmuseum, Schenking Eric Exel

Lees verder “Krijgt Koos een ‘smoel’?”

Geplaatst op

Henny Marinus: nationaal kampioen wielrenner

Ik weet meer over de foto in de vorige buurtkrant

Op 4 april jl. fietste Henny Marinus een rondje Jordaan. Meestal gaat hij dan een bakkie koffie halen bij oud-collega wielrenner Lagterop in café De Jordaan aan de Elandsgracht. Deze keer had hij nóg een plan. Hij belde aan op mijn huisadres: ‘Ik kan je vertellen over de foto die in de laatste wijkkrant stond. De foto is gemaakt vóór Eerste Goudsbloemdwarsstraat 17 huis. Daar woonde mijn opoe Geesje Marinus-Scheen (geb. 1874). Haar dochter Mientje (geb. 1911) zit op de stoep. Het meisje met de hand op de schouder van opoe is haar dochter Geesje (geb. 1903). Opoe verhuurde een zolderkamer aan Is. Querido, de schrijver van het beroemde epos De Jordaan.’ Lees verder “Henny Marinus: nationaal kampioen wielrenner”