Adres artsenpraktijk herontdekt

Baanbrekend werk voor vrouwenrechten en patiënten

Recht op gezondheidszorg is niet vanzelfsprekend. Indringend duidelijk bracht Aletta Jacobs (1854–1929), de eerste vrouwelijke arts in Nederland, dat onder woorden.
Zij had twee praktijken. Eén voor dames en kinderen aan de Keizersgracht op nummer 326, waar zij volle tarieven rekende, iets wat mannelijke collega’s haar niet in dank afnamen. Daarnaast had zij gedurende circa 14 jaar een ‘armenpraktijk’ waar zij kosteloos spreekuur hield voor vrouwen en kinderen in lokalen van de Algemene Nederlandsch Werklieden Verbond. Het eerste adres was vanaf 1880 boven een kroeg in de Spuistraat, hoek Kattegat. In 1889 verhuisde het Verbond naar D’ Geelvinck aan de Singel. Daar kon zij beschikken over ruimtes op de bovenste etage, die echter voor haar patiënten moeilijk toegankelijk waren. Geschiktere ruimtes vond zij via deze bond  op het adres Tichelstraat 40. Vanaf begin april 1894 behandelde zij ook in deze  ‘armenpraktijk’ vrouwen en kinderen kosteloos. Ook hier werd zij twee keer twee uur per week geconfronteerd met ziektes waarvan zij vele, ook op genealogische gebied, toeschreef aan armoede, arbeids- en woonomstandigheden.

Jacobs ging zij op huisbezoek. Op één van haar tochten door het netwerk van gangen en dwarsgangen nam zij Hélène Mercier mee. Mercier die deze wereld achter de gevelwanden nooit eerder had betreden, beschreef haar indrukken in Over arbeiderswoningen (1887), en zette zich nadien in voor verbetering van de huisvesting.

Een gedenksteen voor Aletta Jacobs

De praktijkruimtes of andere sporen van de ‘armenpraktijk’ zijn helaas niet meer aanwezig in het pand Tichelstraat 40. Het plan is nu in de gevel van dit pand een waardig gedenkteken voor Aletta Jacobs te plaatsen. Om dat plan goed te kunnen onderbouwen verzamelen onderzoekers betrokken bij het Jordaan Museum gegevens over ziektegeschiedenissen en hoe die Jacobs motiveerden de oorzaken daarvan in woord en geschrift onder de aandacht te brengen.

Onderwerpen waarover Jacobs zich uitte:

• Aletta Jacobs maakte geboorteregulering bespreekbaar middels publicatie boek: De vrouw : haar bouw en haar inwendige organen : aanschouwelijk voorgesteld door beweegbare platen en met geïllustreerden, verklarenden tekst : een populaire schets. 1897. En: vrouwen konden in haar praktijk een pessarium krijgen.

Wonen in een “slop”

Arbeids-, woon- en leefomstandigheden en de rechtpositie van de mensen ziektegeschiedenissen en hebben invloed op de gezondheid van mensen.  Kennis ziektegeschiedenissen en doodsoorzaken zijn daarom van belang om de levensgeschiedenis van bewoners van “sloppen en krotten” te kunnen begrijpen.

Van nakomelingen van bewoners van gangen liet Krijger fotoportretten maken. De voorouders van de geportretteerden hebben allen korte of langere tijd gewoond in tenminste één van de zes gangen die deel uitmaken van Het Gangenproject, Willemsstraat 22-110. Krijger reconstrueert in samenwerking met archiefonderzoeker Vib van Dalen de levensgeschiedenissen van deze voorouders,

Vitrine expositie in Atria

Lees verder

Mineke Bosch: Aletta Jacobs 1854-1929. Een onwrikbaar geloof in rechtvaardigheid.  (2005). Mineke Bosch, hoogleraar moderne geschiedenis in Groningen, vestigt de aandacht op de samenhang tussen Aletta’s strijd voor vrouwenrechten en haar baanbrekende werk op het gebied van de gezondheid van vrouwen en kinderen:  regulering van geboorteplanning en haar medewerking aan De arbeidsenquête van 1887.
Marten van Harten: Mr. Eduard Meijers en Tony Gottschalk. Levenslessen over rechtshulp en manke stoelen. 26 november 2021.
Mieke Krijger stelde circa 1985 een oral-history archief samen. Zij interviewde bewoners van de Jordaan en de Oostelijke Eilanden en maakte een radioprogramma voor de VARA,  12 juni 1984. Dat programma is aangemerkt als één van de parels van het archief Beeld & Geluid. Zij publiceerde artikelen onder meer:
‘Het boezelaarsoproer’. In: NRC-Handelsblad,  18 juni 1988
‘Kroniek van een oproer’. In: Armamentaria, het jaarboek van het Legermuseum, 16 november 2014.

Spraakmakende vrouwen in de Jordaan

Welke vrouwen verdienen een plek in het geheugen van de Jordaan?

Als u vrouwen wilt aanmelden die een plek verdienen in het  geheugen van de wijk, mail ons dan. Stuur de naam en voornamen, geboorte- en sterfdatum en schrijf daarbij iets over de verdiensten van hen, over dat wat bijzonder is in haar leven.

De eerste editie van Spraakmakende Vrouwen vond plaats ter gelegenheid van de internationale vrouwendag op 8 maart 2019. Wij organiseerden toen een wandeling naar aanleiding van de publicatie van het boek 1001 vrouwen in de 20ste eeuw waaraan Els Kloek met een onderzoeksteam vanaf 2003 had gewerkt.
Sinds 1911 wordt op 8 maart internationale vrouwendag gevierd.